Jan Prak (Sense de Jong).

Verhoal.

Onnerwegens in Canada.

Vrauw en ik bennen aal n half uur van hoes met onze vaardeurse Honda Civic. Proaten wordt d'r nait. 't Ainegste wat je heuren is 't soezen van de motor en 't lawaai van wind, weg en 't verkeer. Wie bennen "Grunneger" Canadezen, wonen al joaren in St. Catharines, Ontario, en mouten vandoag mit d'auto noar Sarnia om familie te bezuiken. Sarnia, n Canadese stad, ligt tegen de grens van Michigan in Amerikoa aan. Drij uur rieden.

*****************************************

Net as mien Pa ben ik van kindshaid aarg stil. En as ie ook nog n Grunneger bennen, den is 't soms haail aarg en laang stil. Geertje en ik klungeln al meer den varteg joar mit mekoar om en nog nooit is zai d'r aan went. Loatst zee ze op n stille oavend inains: "As ie nou nait stil bennen den begun 'k haail haard te roupen." Da's nou Grunneger humor!

Wie kommen baaide van 't hooge noorden in Nederland en as tiepiese Grunnegers is stilwezen hail gewoon, mor veur aandern onbegriepelk.
Grunnegers zeggen allain dat wat neudeg is en den ook nog mit zo waineg meugelk woorden. Van minsen dij veul reveln mouten zai van op pot. Wie hadden vrouger n buurvrauw dei zo vrezelk kon zemeln dat Geertje en ik d'r soms hoast benulloos van wurren. Op n zekere dag kwam ze op ons hoes of en tikte op veurroet. Ze begon altied mor zo te reveln. Niks van eerst: "Good morning, how are y're doing?" Wat d'r in heur heufd oframmelde kwam d'r zo mor oet. Dizze morgen zee ze tegen Geertje: "Kind, ik ben vanmorgen zo heerlijk naar de WC geweest."
Wat mout je nou mit zo'n mins? Heur om de haals vallen en n zetje niks aans doun as huppeln van bliedschop?

Vrouger had ik 'n soort vrund dij begon te kwedeln as e deur nog nait binnen was en drei uur loater kwedelde hai bie 't ofschaaid nog.
Mit muite had ik n poar woorden kinnen zeggen op zo'n oavend. Ains, toun e vot gong, zee e: "Jan, wat is het toch schitterend dat we, nu we zover van ons dierbaar vaderlandje zijn, zo fijn in 't Nederlands van gedachten kunnen wisselen. Ik dank je voor dit gesprek, Jan."
Ach man, docht ik, gai op dak zitten. Nee, geef mie mor n echte Grunneger. Doar blief je rusteg bie.

******************************************

Geertje en ik bennen nou zowat n uur van hoes en schaiten oardeg op. Wie bennen 't Niagaroa Schierailaand (Niagara Peninsula) aal oet. 't Was nait drok op de Mud Road, aigenlieks n landweggetje, en wie rieden nou op de nije Lincoln Alexander Snelweg dij deur de groode stad Hamilton loopt. D'r is nog niks zegd. Huift ook nait, ja. Ik soes mor deur.

Inains zitten wie op de 403 (ain van de veul 400 series snelwegen in Ontario) en vlaigen 't laand weer in. Hier woont hoast gain mens, gain restaurant te bekennen. Inains heur ik wat. Zegt Geertje wat? Zai kikt mie aan. 'k Geleuf dat ze wat kreunt. Zol d'r wat wezen?
Joa, woarempel.
"t Water staat me nader dan het lachen," zegt ze in 't zuver Nederlands.
"Och, mien laiverd," zeg ik, "'t is toch nait woar. Moust neudeg?" (Nou had ik dat wel min of meer verwacht. As je tegen de zeuventeg lopen en as ie, zo as ik, last hebben van dij ellendege prostoat, den mout je geregeld aargens even zitten of stoan. Bie vrauwen is dat aans, mor 'k wait wel dat ie ze onmiddelek de roemte mouten geven as dij neudig mouten.)

Wat onrusteg zeg 'k tegen Geertje: "Kist hier naargens hin. Flink wezen, Geertje. Hol kniepe d'r op. Wie bennen vot in Woodstock (n ploats bie 't kruuspunt van de 403 en 401)." Geertje trekt wat wit weg, en 't wordt weer stil in d'auto. n Kilometer verder begunt zai zacht n bekend verske te zingen. Dat dut ze wel es voaker, en 't vaalt mie altied op dat de woorden van zo'n psaalm of gezang hail voak toupasselek bennen op dat moment. Wat heur ik nou? Is dat nait de wies van: "Als g'in nood gezeten, geen uitkomst ziet?" 'k Zeg moar niks. t Beste is om wat mit te brommen.
'k Gai verder met mien prakkezoatsies.....

****************************************

'k Herinner mie inaains n rais noar Toronto, in de viefteger joaren, om ons Moe op te hoalen dei overkommen was van Nederland. Alles gong goud, mor op de terugweg mozzen vrauwlu inains barstens neudeg. Ik zat achter 't stuur van 'n nije slee dei 'k huurd haar en 'k zee: "Man, had dat op 't trainstation doan. As ie hier n WC zain den zain ie meer as ik!"
Roadeloos heb 'k op n duur d' auto aan kaant zet toun 't wat stil op weg was. 'k Heb wieldoppen van d'achterwielen ofreten en dij noar binnen smeten. Ik zee" Red joe moar," en toun bin ik 'n eindje goan wandeln. Woar gebeurd!

****************************************

Van de 403 stoef je zo op de 401 en al gauw sniddern wie 't terrain van n service station/ restaurant op. Geertje stoeft vot op WC of. "'k Zai die wel bie Tim Horton veur kovvie, hur," zee 'k heur achternoa. (Dei Tim Horton kovvie zoaken zai je overal in Canada en d'r binnen minsen dei doar elke dag n poar koppen kovvie bestellen, voak om mit te nemen in d' auto.)

'n Zetje loater snorren wie alweer over de 401 hin, richting London, en slurpen of en tou wat van de haite kovvie. Geertje en ik hebben ons wat opfrist mit n waskelabbe dei zai onnerwegens altied bie zoch het. 't Is weer stil. Lekker rusteg. 'k Borduur wat verder aan mien miemeroatsies.....

*****************************************

'k Krieg inains in de goaten dat wie nou nait zo ver van 't loug of zitten woar Geertje en ik vrouger woond hebben. Noa ons traauwen en huweleksrais in 1958 streken we doar dele. (D'r ston toun wat in kraant over onze huweleks rais dat we noar de Laurentian Mountains in Quebec west wazzen, mor doar was gain baarst van woar.) Ik waarkte toun as 'n ambtenoar in 'n baank (Bank of Montreal). Bie dij ploats woonden hail wat Nederlanders van n zekere kaarkgemaainschop. D'r waren gounend bie dij muite hadden mit 't Engels, en as zai baankzoaken deden mos ik voak as tolk optreden. 'k Wait 't nog best. Beste minsen, goie proaters, mor 't waren gain Grunnegers.

Ondertussen kommen wie aal dichterbie de stad London. 'k Mout goud oetkieken, want net veurbie dij stad mout 'k rechts aanholln om op de snelweg noar Sarnia te komen. 't Is wel es beurd dat 'k deur reed. Geertje en ik luusterden toun noar "Ein Deutsches Requiem" van Brahms op de radio. Wie hadden dat prachtege stok mit ons koor in St. Catharines toun net oetvoerd. Inspannend hadden we luusterd en nait vernomen dat wie d' ofslag mist hadden. Inains zaten wie toun op de weg noar Detroit in Michigan. 't Duurde 'n haile zet veurdat wie aargens konnen ofdraaien om op 't goie pad te kommen.

*****************************************

't Gait goud dizze keer. 'k Zit nou op de 402, van London noar Sarnia. 'k Begun alvaast mor weer te denken. Mor Geertje zegt wat geleuf ik.

"Zeest doe wat, Geertje? vruig ik.
"Wat touvalleg nait? Zai zat d'r ook," zee ze mor zo.
"Woar hest over?"
"Dei vrauw, bie Tim Horton."
"Kin ik heur, Geertje?"
"'k Bin noam vergeten. Zai kwam wel es bie die in baank."
"Da's bienoa varteg joar leden, Geertje!"
"Zai zat altied veur ons in kaark en druig voak zo'n stroachteg houdje op mit 'n laange broene veer."
"Wat veur n veer zeestoe, Geertje," vruig ik dreugweg.
"Ach, man, gai op pot zitten," zee Geertje. "Hest heur nait zain bie dij kovviezoak?
"'k Heb gain bekenden zain, Geertje, eerlek woar."
"Mor doe kist heur wel, Jan," zee Geertje.

't Gesprek stoakt. Wie bennen nou zowat haalfweg noar Sarnia. 't Is hier zo plat as 'n dubbeltje. Hier wonen veul Hollandse boeren. Veul vij en zwienen. En net aas in Nederland kin je de mizze op de snelwegen roeken. Is dat de reden dat elkenain mie mit n gaang van wel 140 kilometer in 't uur veurbie knapt? Jan, kiek oet veur O.P.P. (Ontario Police) cruisers. Ze liggen hier op de loer....

"Zai mog zo groag Nederlands mit die proaten," begon Geertje weer.
"Woar was dat den, Geertje," zee ik.
"Op baank, 'k heb die wel es zain."
"k Bin ja nait zo'n proater, Geertje."
"Joa, mor ie kommen oardeg op dreef as mooie vrauwlu joe wat aanhoaln."
"t Was toch mien waark, Geertje. Minsen dei muitte hadden mit 't Engels kwammen bie mie!"
"Joa, mor doe hest wel es ofsproaken mit heur mokt," zee Geertje.
"Wat zeest doe doar, Geertje? Ofsproaken, zeest doe?"
"Joa, om middagstied dei dag gong je mit mekoar noar n restaurant."
"Hol toch op, Geertje, woar hest doe dat heurd?"
"k Heb joe zain, 'k bin blerrend noar hoes lopen."
"Nee toch, Geertje! Och, laiverd, dat hest mie ja nog nooit verteld."
"'k Was zo jaloers, Jan, ie allain mit zo'n mooie vrauw."
"Nou herinner ik mie dei vrauw opains," ruip ik.
"Hai, hai, nou komt d'oap oet maauwe," zee Geertje.
"Dat wicht, dei nou n vrauw is, was n dochter van ons krudenier in Winschoot in oorlogstied."
"'t Was zeker n olle vlam van die, Jan."
"Bist gek, zai wol niks van mie waiten. 'k Zag heur wel es in kaark op de Venne in Winschoot."
"Hou hait ze, Jan?" vruig Geertje.
"Martje Smit. Zai woonde in Hessenbril, vlak bie Winschoot, en mien ol lu waren vrunden van heur Pa en Moe. 'k Geleuf dat ze mit n boerenkerel traauwt is dij mit heur emigreert is noar dizze wereld in Ontario. Joa, ze gongen noar dei kaark bie ons in 't loug. Toun zai dij dag bie mie kwam op baank wol zai groag wat waiten over heur Pa dij voak bie ons kwam in 'd oorlog mit krudenierswoaren dij mien Moe besteld had. Hai zat in 't verzet mor ain van dij NSBers het hom verroaden. Duutsers hemmen hom oppakt en aargens in 't laand loaten lopen. Hai gong d'r van deur mor hai kreeg n kogel achter in nek. Mien Pa en Moe bennen op begravvenis west en wie waren apmoal overstuur. Joa, Martje was vrouger n knap wichtje, mor d'r is nooit wat tussen ons west 'k Haar die dat aaiglieks eerder mouten vertellen, Geertje," zee ik wat trillerg.
"Stil mor, Jan, hur, 'k ben blie dat ie alles oetlegt hebben. 't Is nog altied n mooie vraauw, mor doar in 't kovvie hoes hadden ie zeker n lap veur d'oogen," zee Geertje.

't Gesprek is over. 'k Mout wel even oetpoesten noa aal dat proaten. Ik leg mien haand op Geertje's knij en 'k vuil heur haand over mienent.
't Wordt weer rusteg. Mor al gauw begun 'k over Martje te miemern. Woarom heb ik dat nooit aan Geertje verteld en dat van vrouger aal dij joaren verzwegen. 'k Mout 't toch mor es hailemoal kwiet aan Geertje. En gauw ook. 't Vlaigveld van Sarnia komt in 't zicht. n Poar minuten loater stoan we op d'oprit bie Geertje's zuster. Heur twijde zuster wacht ook op ons. Geertje lacht zo as zai allain kin lachen.
En ik?
Straks even sloapen....

Ploatst: Dunderdag 3 april 2003